TÜİK’in yayımladığı 2023 yılına ait doğum verilerine göre, Türkiye’deki toplam doğurganlık oranı, kaydedilen en düşük düzeye indi. 2001 yılında ortalama 2,38 çocuk doğuran bir kadının, 2023 yılı itibarıyla ortalama 1,51 çocuk dünyaya getirdiği belirlendi.

Nüfusun yenilenme seviyesi olarak kabul edilen 2,1 değerinin altında bir doğurganlık oranı, Türkiye’de 2016 yılından itibaren gözlemleniyor. TÜİK’in istatistiklerine göre, 2001’den beri doğurganlık oranında herhangi bir artış yaşanmadı.

BBC Türkçe’nin konuyla ilgili görüştüğü uzmanlar, doğurganlık oranındaki bu azalmanın ekonomik ve sosyolojik faktörlerden kaynaklanabileceğini belirtiyorlar. Ekonomik faktörler geçici olabilirken, sosyolojik etkiler daha kalıcı bir zaman dilimine yayılabilir.

Ekonomik zorlukların yanı sıra belirsiz ekonomik koşulların da doğurganlık üzerinde etkili olduğuna işaret eden uzmanlar bulunuyor.

Londra Üniversitesi demografi alanında uzman Dr. Öğretim Üyesi Selin Köksal, 2001-2002 yıllarındaki ekonomik kriz döneminde doğum sayılarında yaşanan yüzde 7’lik düşüşe benzer bir trendin 2023 verilerinde de önceki yıla kıyasla toplam doğum sayısında yaklaşık yüzde 8’lik bir azalma ile gözlemlendiğini ifade ediyor.

Dr. Köksal, ekonomik endişelerin gelecek planlamasını etkileyerek, insanların çocuk yapma kararlarını ertelemesine yol açabileceğini ifade ediyor. Ayrıca, sosyal ve toplumsal olayların, özellikle de 2023 yılında yaşanan siyasi seçimler ve Şubat depremi gibi zorlayıcı durumların, Türkiye’nin demografik yapısını hızla etkileyebileceğini belirtiyor.

Prof. Dr. Alanur Çavlin, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nden, Türkiye’de birçok ailenin doğurganlık planlamasını düzenli olarak yaptığını ve günümüz şartlarında ortalama çocuk sayısının 1-2’ye indiğini vurguluyor. Çavlin, ülke genelinde eğitim seviyesinin yükselmesi ve yetişkinlerin, özellikle annelerin, kişisel fırsat ve ihtiyaçlarının farkına varmasının bu eğilimde rol oynadığını, ancak süregelen düşüş trendinin günlük yaşam koşullarının ötesinde, toplumun doğurganlık anlayışında bir değişiklik olduğunu gösterdiğini söylüyor.

2023 TÜİK DOĞUM İSTATİSTİKLERİ: DİKKAT ÇEKEN NOKTALAR

• En Yüksek Doğurganlık Oranına Sahip İller: Şanlıurfa (3,27), Şırnak (2,72), Mardin (2,40)

• En Düşük Doğurganlık Oranları: Bartın (1,13), Zonguldak ve Karabük (1,14), Kütahya (1,16)

• En Yaygın Doğum Yaş Aralığı: 25-29

• Ortalama Anne Yaşı: 29,2

• Adölesan Doğum Oranları: 2001’de binde 49 iken, 2023’te binde 11’e düşüş

• Avrupa Birliği Sıralaması: 2022 verilerine göre Türkiye, AB ülkeleri arasında 5. sırada

DEMOGRAFİK DEĞİŞİM VE TÜRKİYE’NİN NÜFUS HARİTASI

• Metropol ve Kırsal Kesimde Doğurganlık: İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde 10 yıldır doğurganlık oranı 2’nin altında; küçük şehirler ve kırsal bölgelerde de benzer düşüşler gözlemleniyor.

• Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki Durum: Bu bölgelerdeki illerde doğurganlık oranları yüksek olmasına rağmen, geçmiş yıllara kıyasla hızlı bir düşüş eğilimi var. Örneğin, Şırnak’ta 2009’da 4,69 olan oran, 2023’te 2,95’e indi.

YANILTICI İSTATİSTİKLER VE GERÇEKLER

Doç. Dr. Selin Köksal, toplam doğurganlık oranının anlık bir görünüm sunduğunu ve uzun vadeli nüfus değişimlerini yansıtmadığını belirtiyor. Köksal, bu göstergelerin politika yapımında yanıltıcı olabileceğini vurguluyor. Örneğin, genç bireylerin şimdiki doğurganlık oranları gelecekteki çocuk sahipliği durumlarını tam olarak yansıtmayabilir.